انحصار وراثت یکی از مهم ترین مراحل تقسیم اموال پس از فوت یک شخص است که باید توسط ورثه انجام شود. انحصار وراثت به معنای تایید هویت و سهم ورثه در میراث متوفی است که با صدور گواهی انحصار وراثت از دادگاه صورت می‌گیرد.
انحصار وراثت چیست؟
پس از فوت هر فرد، اموال وی به ورثه او منتقل می‌شود. برای اینکه ورثه بتوانند اموال متوفی را به نام خود کنند، باید گواهی انحصار وراثت دریافت کنند. این گواهی توسط شورای حل اختلاف صادر می‌شود و در آن مشخص می‌گردد که چه کسانی ورثه متوفی هستند و هر کدام چه سهم از اموال او را به ارث می‌برند.
به این ترتیب، انحصار وراثت به معنای تعیین وراث قانونی متوفی است. همانطور که گفتیم، این امر توسط مرجع قانونی و با رعایت تشریفات مقرر در قانون انجام می‌شود. با صدور گواهی انحصار وراثت، حق تصرف و تقسیم میراث بین ورثه، قانونی شناخته شده می‌شود.
بدون داشتن گواهی انحصار وراثت، هیچ یک از ورثه نمی‌توانند به میراث متوفی دسترسی داشته باشند یا آن را به نام خود ثبت کنند. بنابراین، انحصار وراثت یک فرآیند حقوقی است که باید در اسرع وقت پس از فوت شخص صورت بگیرد تا بتوان فرآیند تقسیم اموال را مطابق قوانین و شرع انجام داد.
انواع گواهی انحصار وراثت
انواع گواهی انحصار وراثت از جهات مختلف تقسیم می‌شوند و متفاوتند. در یکی از تقسیم‌بندی‌ها این گواهی به دو نوع اولیه و ثانویه تقسیم می‌شود که عبارتند از:
گواهی انحصار وراثت اولیه
این گواهی در صورتی صادر می شود که متوفی دارای وصیت نامه نباشد. در صورتی که متوفی دارای وصیت نامه نباشد، شورای حل اختلاف پس از بررسی مدارک و دفاع طرفین، رای خود را صادر می‌کند. در این رای مشخص می‌شود که چه کسانی ورثه متوفی هستند و هر کدام چه سهم از اموال او را به ارث می‌برند. این رای به عنوان گواهی انحصار وراثت اولیه شناخته می‌شود.
گواهی انحصار وراثت ثانویه
این گواهی در صورتی صادر می‌شود که متوفی دارای وصیت نامه باشد. در صورتی که متوفی دارای وصیت نامه باشد، شورای حل اختلاف پس از بررسی مدارک و دفاع طرفین، رای خود را صادر می‌کند. در این رای مشخص می شود که وصیت نامه متوفی معتبر است یا خیر. در صورتی که وصیت نامه معتبر باشد، شورای حل اختلاف گواهی انحصار وراثت ثانویه صادر می‌کند.
تفاوت اصلی گواهی انحصار وراثت اولیه و ثانویه در این است که در گواهی انحصار وراثت اولیه، سهم هر یک از وراث از اموال متوفی مشخص می شود، اما در گواهی انحصار وراثت ثانویه، تنها اعتبار وصیت نامه متوفی بررسی می‌شود.
در یک تقسیم‌بندی دیگر، گواهی انحصار وراثت به دو نوع محدود و نامحدود تقسیم می‌شود. در توضیح بیشتر درباره این دو نوع گواهی و تفاوت آنها می‌توان گفت:
گواهی انحصار وراثت محدود
گواهی انحصار وراثت محدود، گواهی‌ای است که در آن تنها مشخص می‌شود که چه کسانی ورثه متوفی هستند. این گواهی برای انجام اموری مانند گرفتن وام، سهم الارث و … ضروری است.
گواهی انحصار وراثت نامحدود
گواهی انحصار وراثت نامحدود، گواهی‌ای است که در آن علاوه بر مشخص شدن وراث، سهم الارث هر یک از آنها نیز مشخص می‌شود. این گواهی برای تقسیم اموال متوفی ضروری است.
تفاوت اصلی گواهی انحصار وراثت محدود و نامحدود در این است که در گواهی انحصار وراثت محدود، سهم الارث هر یک از وراث مشخص نمی‌شود، اما در گواهی انحصار وراثت نامحدود، سهم الارث هر یک از وراث مشخص می‌شود.
مراحل انحصار وراثت
مراحل انحصار وراثت به شرح زیر است:
- تهیه مدارک لازم: مدارک لازم برای درخواست انحصار وراثت عبارتند از:
- اصل و کپی گواهی فوت متوفی
- اصل و کپی شناسنامه و کارت ملی همه وراث
- اصل و کپی سند مالکیت یا اجاره نامه محل سکونت متوفی
- اصل و کپی وصیت نامه (در صورت وجود)
- تنظیم دادخواست: یکی از وراث یا ذی نفعان باید دادخواستی به شورای حل اختلاف آخرین محل اقامتگاه متوفی تسلیم کند. در دادخواست باید مشخصات متوفی، وراث و اموال او قید شود.
- ارائه دادخواست به شورای حل اختلاف: دادخواست باید به همراه مدارک لازم به شورای حل اختلاف ارائه شود.
- رسیدگی به دادخواست: شورای حل اختلاف پس از بررسی مدارک، قرار رسیدگی صادر می‌کند.
- ابلاغ قرار رسیدگی به طرفین: قرار رسیدگی به طرفین پرونده ابلاغ می‌شود.
- دفاع طرفین: طرفین پرونده فرصت دارند تا در جلسه رسیدگی دفاع کنند.
- صدور رای: شورای حل اختلاف پس از بررسی مدارک و دفاع طرفین، رای خود را صادر می‌کند.
مدارک لازم برای درخواست انحصار وراثت
مدارک لازم برای درخواست انحصار وراثت عبارتند از:
- اصل و کپی گواهی فوت متوفی
- این گواهی توسط اداره ثبت احوال صادر می‌شود.
- اصل و کپی شناسنامه و کارت ملی همه وراث
- شناسنامه و کارت ملی باید دارای اعتبار باشند.
- اصل و کپی سند مالکیت یا اجاره نامه محل سکونت متوفی
- در صورتی که متوفی دارای اموال غیر منقول باشد، باید سند مالکیت یا اجاره نامه آن اموال را ارائه دهد.
- اصل و کپی وصیت نامه (در صورت وجود)
- در صورتی که متوفی دارای وصیت نامه باشد، باید اصل و کپی آن را ارائه دهد.
نکاتی درمورد دریافت گواهی انحصار وراثت
نکات مهم و نهایی دیگر که در بررسی نحوه دریافت گواهی انحصار وراثت باید اضافه کنیم عبارتند از:
گواهی انحصار وراثت را از کجا بگیریم ؟
گواهی انحصار وراثت توسط شورای حل اختلاف آخرین محل اقامتگاه متوفی صادر می‌شود.
آیا برای گرفتن گواهی انحصار وراثت حتماً نیاز به وکیل هست ؟
برای گرفتن گواهی انحصار وراثت الزامی به کمک گرفتن از وکیل نیست. اما در صورتی که در مراحل انحصار وراثت مشکلی پیش بیاید، می‌توانید از خدمات یک وکیل متخصص استفاده کنید. ضمن اینکه اصولا وکیل می‌تواند سریع‌تر و راحت‌تر این مراحل را پیش ببرد.
وکیل انحصار وراثت چه کمکی به شما می‌کند ؟
وکیل انحصار وراثت می‌تواند در مراحل انحصار وراثت به شما کمک کند تا:
- مدارک لازم را به درستی جمع آوری کنید.
- دادخواست را به درستی تنظیم کنید.
- در جلسه رسیدگی دفاع کنید.
- اگر رای صادر شده به نفع شما نباشد، اعتراض کنید.
نتیجه‌گیری
گواهی انحصار وراثت مدرکی مهم است که برای تقسیم اموال متوفی ضروری است. مراحل انحصار وراثت نسبتا ساده است، اما در صورتی که در این زمینه مشکلی پیش بیاید، می‌توانید از خدمات یک وکیل متخصص کمک بگیرید.
