خیلی افراد راجع به تفاوت اموال منقول و غیرمنقول سوال میپرسند. در این مقاله سعی داریم اموال منقول، انواع آن و نحوه تشخیص و استرداد آن را کاملا توضیح دهیم، پس با ما همراه باشید.
مال منقول چیست؟
در اصطلاحات حقوقی، مال به اشیایی گفته میشود که دارای ارزش هستند و میتوانیم قابلیت تملک آنها را به شخص یا اشخاص بدهیم. برای مثال، شخصی نمیتواند مالک دریای آزاد باشد یا ادعا کند آسمان به او تعلق دارد، پس چنین موهبتهای مشترکی مال محسوب نمیشوند. از طرف دیگر، منقول اشاره به قابلیت نقل اشیا و اموال دارد.
یعنی اگر بتوانیم به راحتی و بدون ایجاد زیان و خرابی، اموالی را جابجا کنیم، به آنها اموال گفته میشود. به طور کلی میتوانیم بگوییم منظور از اموال منقول، اشیا و اموالی است که امکان نقل و انتقال آنها بدون هیچگونه خرابی و آسیب وجود دارد.
تعریف اموال منقول در قانون مدنی؟
مال منقول در مواد 19 تا 22 قانون مدنی به صورت زیر تعریف شده است:
ماده 19: به اموال و اشیایی که از محلی به محل دیگر قابل نقل هستند، مال منقول گفته میشود. البته این شرط وجود دارد که خود آن اموال یا محل آن نباید دچار خرابی یا خسارت شود.
ماده ۲۰: در این ماده ذکر شده که تمامی دیون مثل قرض، بهای بیع یا ثمن مبیع، مالالجاره یا همان پول پیش و اجاره جزو اموال منقول محسوب میشوند.
ماده 21: در این ماده، انواع کشتی، قایق و سایر وسایل نقلیه مشابه به لیست اموال منقول اضافه شده اند. طبق این ماده میتوانیم بگوییم اتومبیل نیز جزو اموال منقول محسوب میشود.
ماده 22: در این ماده به بحث مصالح ساختمانی پرداخته شده است. گفته میشود که مصالح سازه مثل سنگ و آجر جزو اموال منقول محسوب میشوند، مگر اینکه به عنوان مصالح ساختمان به کار رفته باشند.
انواع مال منقول
همانگونه که تا اینجا دیدیم، تمامی انواع مال منقول مشابه یکدیگر نیستند. در این قسمت به انواع مال منقول و تفاوتهای آنها میپردازیم.
مال منقول ذاتی
منظور از مال منقول ذاتی دقیقا تعریفی است که در ماده 19 قانون مدنی برای اموال منقول آورده شده است. یعنی ” اشیائی که نقل آن از محلی به محل دیگر ممکن باشد بدون اینکه به خود یا محل آن خرابی وارد آید مَنقول است”. این اموال قابل لمس کردن هستند و میتوانند به راحتی آنها را منتقل کرد. برای مثال میتوانیم فرش را بدون آسیب دیدن جابجا کنیم، پس مال منقول ذاتی محسوب میشود.
مال منقول در حکم
برعکس مال منقول ذاتی، اموال در حکم منقول قابل لمس کردن نیستند. برای مثال حق مالکیت یا انتفاع از اموال منقول، یک نوع مال منقول در حکم محسوب میشود. حق سهام افراد در شرکتها، حق سرقفلی، حق اختراع، حق تالیف و سایر حقوقی که به وجه نقد یا اموال منقول مربوط شوند، از دیگر مثالهای اموال در حکم منقول هستند.
مال منقول شامل چه مواردی میشود؟
حالا که با انواع اموال منقول آشنا شدید، بیایید به چند نمونه از اشیایی که اموال منقول محسوب میشوند اشاره کنیم:
– وسایل نقلیه، کتاب، الوار، طلا و جواهرات، تجهیزات الکترونیکی و هر شی باارزشی که قابل نقل باشد
– محصولات کشاورزی
– حقوق مالکیت، امتیاز، اختراع و سایر حقوقی که در بالا به آنها اشاره شد
– چک و سفتهای که از ادارات دولتی صادر شوند
– پول پیش و اجاره
– سهام شرکتها مثل سهام بورس، اوراق بهادار،….
– پروژههای علمی مثل توربین بادی تولید برق و ….
شناسایی اموال منقول از غیر منقول
شناسایی اموال منقول از اموال غیر منقول در خیلی مواردی ساده است. برای مثال همه ما میدانیم اتومبیل یا جواهرات جزو اموال منقول محسوب میشوند. ولی گاهی این تشخیص، به ویژه برای اموال در حکم منقول، به این سادگی امکانپذیر نیست.
برای این موضوع باید به چند نکته توجه کنید. اول اینکه اگر آن شی با جابجا شدن آسیب جدی ببیند، دیگر مال منقول محسوب نمیشود. برای مثال آسیابی را در نظر بگیرید که در زمین کشاورزی قرار دارد. شما نمیتوانید بدون زیان دیدن، آن را جابجا کنید. پس این آسیاب غیرمنقول است.
نکته دیگر این است که معمولا زمین و چیزهایی که در آن ریشه دارند، جزو اموال منقول محسوب نمیشوند. پس خود زمین، ساختمان و سازههایی که روی آن ایجاد میشوند، اموال غیرمنقول هستند. تنها استثنا در این زمینه، چوب های ایستاده، علف ها و محصولات زراعی هستند.
شرایط تبدیل مال منقول به مال غیر منقول و بالعکس
بعضی اموال به صورت ذاتی منقول هستند ولی در شرایط خاصی به غیرمنقول تبدیل می¬شوند. برای مثال آجر یا مصالح ساختمانی را در نظر بگیرید که به صورت جداگانه منقول هستند.
اما همین اموال زمانی که در ساختن ساختمان استفاده شوند، دیگر جزو آن سازه محسوب می¬شوند و غیرمنقول هستند. دقیقا عکس این موضوع نیز صادق است. برای مثال اگر بتوانیم اجزای یک ساختمان را بدون آسیب دیدن جدا کنیم و به اشیایی مستقل تبدیل شوند، پس از جدایی جزو اموال منقول محسوب می¬شوند.
منظور از مال منقول مصرفی و غیر مصرفی چیست؟
اموال منقول از نظر مصرف یا استفاده شدن نیز به دو دسته تقسیم میشوند. به اشیایی که در اثر استفاده، به صورت جزئی یا کلی از بین میروند، اموال منقول مصرفی گفته میشود.
سادهترین مثال برای تعریف این اموال، انواع خوراکیها یا محصولات بهداشتی مصرفی هستند. در سمت مخالف، اموال غیرمصرفی هستند که به طور مکرر قابل استفاده هستند و تمام نمیشوند. البته شاید این اموال مثل میز، دچار فرسودگی یا استهلاک شوند، ولی به طور کلی تمام نمیشوند.
استرداد اموال منقول چگونه است؟
منظور از استرداد، دادخواست بازگرداندن مال منقولی است که مالک به هر شکلی از دست داده و نزد شخص دیگری قرار دارد. این درخواست مانند سایر موارد حقوقی باید در مراجع قضایی مطرح شود. ابتدا اظهارنامهای قانونی برای فرد غاصب ارسال میشود تا مال منقول را به صاحبش برگرداند.
بیشتر بدانید: منظور از تحریر ترکه چیست؟
اگر برنگرداند، دادخواست استرداد اموال منقول ثبت میشود. در اینجا مراجع قانونی مدارک را بررسی کرده و حکم نهایی را صادر خواهند کرد. این حکم مهلتی 20 روزه برای تجدیدنظرخواهی و 20 روز برای فرجام خواهی دارد. پس از اتمام این دوره، حکم نهایی بوده و مال باید به صاحب اصلی برگردانده شود.
