اخاذی به معنای گرفتن مال یا چیزی از کسی با زور و تهدید است. این جرم در قانون مجازات اسلامی ایران تحت عنوان زورگیری شناخته می‌شود و در ماده ۶۹۷ این قانون تعریف شده است.
جرم زورگیری یا اخاذی به معنای این است که فردی با استفاده از تهدید، زور، تقلب یا هر نوع فشار و تأثیرگذاری غیرمشروع، دیگری را وادار به انجام یا ترک کار، قول، تعهد یا حق خود کند. این جرم در موارد مختلف مانند اخاذی مالی، اخاذی جنسی، اخاذی در فضای مجازی و غیره ممکن است رخ دهد.
عنصر قانونی جرم اخاذی چیست؟
عنصر قانونی جرم اخاذی در ماده ۶۹۷ قانون مجازات اسلامی به شرح زیر بیان شده است:
هرکس با جبر یا با اکراه یا با تهدید مالی یا جانی یا حیثیتی، مال یا سند یا نوشته‌ای از دیگری بگیرد، در صورتی که گیرنده در گرفتن مال یا سند یا نوشته مختار نبوده است، مرتکب زورگیری شده است.
عناصر تشکیل دهنده جرم اخاذی
بنابراین برای تحقق جرم اخاذی، سه عنصر زیر ضروری است:
- عنصر مادی: این عنصر شامل اعمالی مانند تهدید، اکراه و جبر است.
- عنصر معنوی: این عنصر شامل سوء نیت مرتکب است.
- عنصر قانونی: این عنصر شامل شرایطی است که در قانون برای تحقق جرم اخاذی ذکر شده است.
در بیان واضح‌تر باید گفت، برای رسیدگی به جرم زورگیری، باید عنصر قانونی آن یعنی وجود فشار و تأثیرگذاری غیرمشروع بر روی قربانی و وجود خسارت وارده به او یا منافعش اثبات شود. برای اثبات فشار و تأثیرگذاری غیرمشروع، باید نشان داده شود که فرد زورگو با استفاده از روش‌های نامشروع مانند تهدید به کشتن، آزار و اذیت، تحقیر و توهین، فریب و دروغ، سوء استفاده از ناتوانی یا ناآگاهی قربانی و غیره، قربانی را به عمل یا عدم عمل خود سوق داده است.
برای اثبات خسارت وارده به قربانی یا منافعش، باید نشان داده شود که قربانی به دلیل فشار و تأثیرگذاری غیرمشروع، حق یا منفعت خود را از دست داده یا به خطر افتاده است. مثلاً قربانی مجبور شده باشد پول یا مال خود را به فرد اخاذ بدهد، چک یا سند بدهکار شود، حق خود را در دادگاه عطف کند، با اخاذ رابطه جنسی داشته باشد و غیره.
به چه صورت از فرد زورگو شکایت کنیم؟
برای شکایت از جرم زورگیری، باید مدارک و شواهد لازم را جمع‌آوری کرده و به مرجع قضایی صالح (اداره دادستانی یا شعبه حقوق عموم) مراجعه کنید. در صورت لزوم می‌توانید از کمک وکیل استفاده کنید. برای شکایت از فرد زورگو، باید به یکی از مراجع زیر مراجعه کنید:
- دادسرا
- اداره آگاهی
- کلانتری
در صورت مراجعه به دادسرا، باید شکواییه‌ای تنظیم کنید و آن را به دادسرا تسلیم کنید. در شکواییه باید مشخصات خود و فرد زورگو را ذکر کنید و توضیح دهید که چه اتفاقی افتاده است.
در صورت مراجعه به اداره آگاهی یا کلانتری، باید به یکی از افسران پرونده مراجعه کنید و موضوع را به او اطلاع دهید. افسر پرونده شکایت شما را ثبت می‌کند و اقدامات لازم را برای رسیدگی به پرونده انجام می‌دهد.
فراموش نکنید، در شکایت‌نامه خود باید نام و نشان فرد زورگو، شرح حادثه و خسارت وارده به شما، نحوه فشار و تأثیرگذاری غیرمشروع بر شما، مدارک و شواهد موجود و درخواست خود را ذکر کنید.
مراحل شکایت اخاذی و زورگیری در دادگاه
پس از ثبت شکایت، پرونده به یکی از شعب دادسرا ارجاع می‌شود. دادستان پرونده را بررسی می‌کند و در صورت لزوم از شما و فرد زورگو دعوت به توضیحات می‌کند. اگر دلایل کافی برای وقوع جرم وجود داشته باشد، قرار جلب به دادرسی صادر می‌کند.
در مرحله بعد، متهم احضار می‌شود و در برابر بازپرس یا دادیار حاضر می‌شود. بازپرس یا دادیار از متهم تحقیق می‌کند و اگر دلایل کافی برای ارتکاب جرم توسط متهم وجود داشته باشد، کیفرخواست صادر می‌کند.
کیفرخواست به دادگاه کیفری یک ارسال می‌شود. دادگاه کیفری یک جلسه رسیدگی تشکیل می‌دهد و طرفین دعوا را برای دفاع دعوت می‌کند. در پایان جلسه رسیدگی، دادگاه حکم خود را صادر می‌کند.
حکم ممکن است شامل تعزیرات حدودی (حبس یا جلد)، تعزیرات تشدید شده (حبس یا جلد با مدت بیشتر)، تعزیرات عادی (حبس یا جلد با مدت کمتر)، دیه، تعویض خسارت، اعلان عذرخواهی و غیره باشد. در صورت عدم رضایت از حکم صادره، می‌توانید از طریق وکیل خود از آن تجدیدنظر کنید.
مجازات جرم اخاذی و مراجع صالح رسیدگی به این جرم
مجازات جرم اخاذی در قانون مجازات اسلامی ایران به شرح زیر است:
- در صورتی که زورگیری با تهدید جانی باشد، مرتکب به حبس از سه تا ده سال محکوم می‌شود.
- در صورتی که زورگیری با تهدید مالی یا حیثیتی باشد، مرتکب به حبس از یک تا پنج سال محکوم می‌شود.
مراجع صالح رسیدگی به جرم اخاذی
مراجع صالح رسیدگی به جرم اخاذی در قانون مجازات اسلامی ایران به شرح زیر است:
- در صورتی که زورگیری در داخل اماکن عمومی یا معابر انجام شود، رسیدگی به آن در صلاحیت دادگاه کیفری یک است.
- در صورتی که زورگیری در سایر مکان‌ها انجام شود، رسیدگی به آن در صلاحیت دادگاه کیفری دو است.
بنابراین مجازات جرم اخاذی بستگی به نوع و شدت فشار و تأثیرگذاری غیرمشروع، نوع و مقدار خسارت وارده به قربانی یا منافعش، نوع و مقدار مال یا منفعت به دست آمده از زورگو، نوع و مقدار خطای قربانی در بروز جرم، نوع و مقدار اثبات جرم و غیره دارد.
درنتیجه برای هر پرونده باید به حالت خاص آن توجه کرده و با استناد به قانون مجازات اسلامی و نظرات فقهای مختلف، حکم مناسب را صادر کرد. مرجع قضایی صالح برای رسیدگی به جرم اخاذی نیز، بستگی به نوع پرونده دارد. در بعضی از پرونده‌ها (مانند اخاذی جنسی) باید به دادگاه‌های کیفرخواست (شعبه حقوق عموم) و در بعضی دیگر (مانند اخاذی مالی) باید به دادگاه‌های عمومی (شعبه حقوق خصوص) مراجعه کرد.
مجازات اخاذی در فضای مجازی
جرم اخاذی در فضای مجازی به معنای این است که فردی با استفاده از رایانه یا شبکه‌های اطلاعاتی، دست به فشار روحی یا جسمی برای به دست آوردن نفع یا منفعت یا وارد کردن خسارت یا ضرر به دیگران بزند. برای مثال، اگر فردی با تهدید به منتشر کردن عکس‌های شخصی یا اطلاعات حساس دیگران در فضای مجازی، آن‌ها را مجبور به پول دادن یا کارهای نامشروع کند، جرم اخذ در فضای مجازی محسوب می‌شود.
مجازات اخاذی در فضای مجازی نیز مانند اخاذی در سایر مکان‌ها است. با این حال، در برخی موارد، مجازات اخاذی در فضای مجازی تشدید می‌شود. به عنوان مثال، اگر مرتکب اخاذی در فضای مجازی، از طریق اینترنت اقدام به اخاذی از افراد کند، به حبس از دو تا پنج سال محکوم می‌شود. براساس قانون جرائم رایانه‌ای، مجازات جرم اخاذی در فضای مجازی شامل:
– حبس تأديبي يك تا سه سال
– جزاء نقدي يك تا سه ميليون ريال
– يكي يا هر دوي آن‌ها است
در صورت مواجهه با جرم اخاذی در فضای مجازی، باید هرچه سریع‌تر به مراجع قضایی مراجعه کنید و شکایت خود را ثبت کنید.
