بر اساس قانون، زن و مرد در زندگی زناشویی، حق و حقوقی دارند که در صورت رسیدن به مرحله طلاق، تمامی آن‌ها لازم به اجرا هستند. قوانین به صورت بندها و تبصره‌های مختلفی با توجه به شرایط زوجین، نگارش شده و به رسمیت شناخته می‌شوند.
در این مطلب قصد داریم به شرح حق و حقوق زن در طلاق اشاره داشته باشیم که خود به دو بخش حقوق مالی و غیر مالی، دسته‌بندی می‌شوند.
حقوق مالی زوجه بعد از طلاق (انحلال نکاح به صورت یک طرفه)
زن و شوهر بر اساس نظر و سلیقه شخصی، می‌توانند حق و حقوق متفاوتی را برای ازدواج خود، تعیین کنند. بر اساس این حقوق، پس از طلاق، زوج باید تمام حقوق زوجه را با توجه به شروط ضمن عقد، پرداخت یا اجرا کند. با این حال حقوق قانونی مشخصی نیز وجود دارند که بعد از طلاق، شامل حال زوجه می‌شوند.
حق مهریه
یکی از شاخص‌ترین حقوق زنان پس از طلاق، پرداخت مهریه توسط زوج است. البته باید توجه داشته باشید که زوجه در زندگی زناشویی نیز امکان احقاق این حق را دارد. در صورتی که مرد، توانایی پرداخت کل مهریه را داشته باشد، حق زوجه به طور کامل پرداخت می‌شود. در غیر این صورت، قانون پرداخت مهریه را قسط‌بندی کرده و زوج موظف به پرداخت ماهانه یا سالانه مهریه، خواهد بود.
شرایط و نحوه پرداخت مهریه توسط دادگاه انجام می‌شود. در پرداخت این حق، شروطی نیز وجود دارد که قانون آن‌ها را وضع کرده است. به عنوان مثال، وضعیت باکرگی زن در پرداخت مهریه، تاثیرگذار خواهد بود.
پرداخت نفقه
یکی دیگر از حقوق مالی زوجه هنگام طلاق، پرداخت نفقه توسط مرد است. نفقه شامل هزینه‌های مربوط به مواد خوراکی، لباس، مسکن، وسایل خانه، درمان و… می‌شود که زوجه ملزم به پرداخت آن خواهد بود. مبلغ نفقه با توجه به وضعیت زندگی زناشویی، موقعیت اجتماعی و خانوادگی زن و همچنین میزان تمکن مالی زوج، توسط دادگاه، مشخص می‌شود.
در این بخش نیز تبصره‌هایی وجود دارد. در صورتی که زن در زندگی، همسر خود را تمکین کرده و به تعهدات خود پایبند باشد، صد در صد، نفقه به او تعلق خواهد گرفت. در غیر این صورت، هر گونه مشکلی مانند عدم تمکین، این حق مالی را از زنان سلب می‌کند.
حق نحله
این حق زمانی به زوجه تعلق می‌گیرد که زوج بدون وجود مشکل در زندگی زناشویی، درخواست طلاق بدهد. از آنجا که مرد حق اقدام برای طلاق بدون موافقت زوجه را دارد، حق نحله به عنوان یکی از حقوق مالی زنان به آن‌ها پرداخت می‌شود. نحوه پرداخت حق نحله با توافق طرفین و نظر دادگاه، مشخص می‌شود. توجه داشته باشید که پرداخت این حق در صورت عدم توانایی مالی مرد، اجباری نخواهد بود. اجرای حق نحله تنها در زمانی امکان‌پذیر می‌شود که درخواست طلاق از طرف زوج باشد.
حق مطالبه نصف دارایی (تنصیف)
برخی از زوجین، هنگام ازدواج، اموال و دارایی‌های مشترکی داشته و شرط تقسیم دارایی را در عقدنامه ذکر می‌کنند. بر این اساس، در صورت اجرای امر طلاق، بخشی از این اموال با توجه به شروط ضمن عقد به زن واگذار می‌شود. که این موضوع به عنوان شرط در عقدنامه نکاح قید می شود.
نکته‌ای که در این مورد باید به آن توجه داشته باشید، اجرای این شرط هنگام طلاق است. به این معنا که امکان تقسیم اموال در زندگی زناشویی، وجود ندارد. همچنین تمامی مدارک و مستندات مربوط به شرط نصف دارایی نیز باید به صورت کتبی، تحویل دادگاه شود.
اجرای شرط نصف دارایی حتما باید توسط زوجه از مرد، مطالبه شود. در غیر این صورت، دادگاه و قانون دخالتی در این امر نخواهند داشت. همچنین اگر زوج از درخواست طلاق، منصرف شود نیز حقی به زن تعلق نمی‌گیرد.
اجرای حق نصف دارایی یا شرط تنصیف، تنها زمانی امکان‌پذیر خواهد شد که زوج درخواست طلاق داده باشد. از یک تا 50 درصد دارایی مرد، قابلیت واگذاری به زن را داشته و مشخص کردن عدد دقیق این حق، بنا بر نظر دادگاه، انجام می‌شود.
حق مطالبه اجرت المثل
زن و مرد در زندگی زناشویی، نسبت به یکدیگر، وظایف و حقوق دارند. در صورتی که درخواست یا امری خارج از عرف و وظایف مشخص شده، توسط زن در زندگی زناشویی انجام شود، هنگام طلاق مرد باید اجرت المثل آن را پرداخت کند. مبلغ و نحوه پرداخت حق اجرت المثل بر عهده دادگاه و قانون بوده و در صورت فوت زوج نیز پرداخت این حق مالی، امکان‌پذیر است.
توجه داشته باشید که اثبات این حق در دادگاه توسط زوجه، امری ضروری است. بدین معنا که زوجه در دادگاه، انجام درخواست خارج از وظایف خود توسط زوج را به اثبات برساند.
حقوق غیر مالی زوجه بعد از طلاق
یکی از مهمترین حقوق غیر مالی زوجه هنگام طلاق، حق حضانت فرزند است. حق نگهداری از فرزند برای مادر تا قبل از یک سالگی، بلامانع بوده و پس از یک سالگی تا زمانی که کودک به سن بلوغ برسد، قانون این حق را به پدر می‌دهد.
حقوق غیر مالی زوجه، تنها در صورتی به اجرا می‌رسد که زن و مرد بر سر حضانت فرزند به توافق رسیده باشند. بدین معنا که با توافق طرفین، حق نگهداری از فرزند به زن تعلق بگیرد. به منظور تحقق این موضوع نیز طرفین باید حق حضانت فرزند را به صورت قانونی و رسمی، ثبت کنند.
اگر زن در این مورد، سند و مدرکی نداشته باشد، طبق قانون تنها تا یک سالگی اجازه نگهداری از فرزند را خواهد داشت. همچنین در صورت عدم صلاحیت پدر برای محافظت از فرزند نیز امکان واگذاری حق حضانت به مادر، وجود خواهد داشت.
نحوه پرداخت حقوق مالی زن در طلاق
با توجه به حقوقی که در این مطلب به آن‌ها اشاره داشتیم، تنها حق مهریه است که شخصا از طرف زن، درخواست می‌شود. در باقی موارد، پرداخت حقوق زوجه به درخواست طلاق توسط زوج، منتهی می‌شود. در این میان شرط و تبصره‌هایی نیز وجود دارد که بدون درخواست طلاق مرد، امکان دریافت حقوق زوجه، وجود دارد.
به عنوان مثال اگر زوجه در عسر و حرج باشد و برای شرایط متفاوت خود مدارک و مستندات قوی داشته باشد، امکان اعطای حق طلاق به زن، وجود دارد. قانون‌گذار مدارک و شرایط موجود را بررسی کرده و در صورت اثبات با درخواست طلاق توسط زوجه، موافقت می‌کند. پس از طلاق نیز تمامی حقوق مانند نفقه و اجرت المثل نیز به زن پرداخت می‌شود.
