فرآیند طلاق تلخ است و روند حضانت به نوعی سخت‌ترین و احساسی‌ترین بخش است که باید با دقت، صبر و درک متقابل پیش برود. تصمیم‌گیری درباره‌ی اینکه حضانت فرزند پسر بعد از طلاق به کدام والد واگذار شود، روی آینده او تاثیر مستقیم می‌گذارد.
در قوانین ایران، حضانت به مفهوم مراقبت روزمره‌ی فرزند تعریف می‌شود: غذا دادن، تربیت کردن، مراقبت‌های بهداشتی، روانی، آموزشی.
ولی تصمیم‌گیری‌های بزرگ‌تری مثل سفر، تحصیل، درمان خاص و حتی خروج از کشور در حیطه‌ی «ولایت» قرار دارد. و ولایت – برخلاف حضانت – همیشه تا ۱۸ سالگی در اختیار پدر یا جد پدری است، حتی اگر کودک تحت حضانت مادر باشد.
حضانت فرزند پسر بعد از طلاق با کیست؟
در فرآیند طلاق مهم‌ترین برای خیلی‌ها همین است که: حضانت فرزند پسر بعد از طلاق با کیست؟ برخلاف تصور عمومی، پاسخ ساده‌ای ندارد. قانون می‌گوید که حضانت فرزند پسر بعد از طلاق تا هفت سالگی با مادر است. یعنی مادر مسئول نگهداری، مراقبت و تربیت کودک می‌شود.
این تصمیم بیشتر به خاطر نیاز عاطفی کودک در سال‌های اولیه‌ی زندگی به مادر گرفته شده است.
اما اگر مادر صلاحیت لازم را نداشته باشد – مثل ابتلا به بیماری روانی شدید، اعتیاد یا رفتارهای پرخطر – دادگاه حضانت را از او می‌گیرد و به پدر یا فرد ثالثی مثل یکی از اقوام واگذار کند.
از هفت سالگی تا پانزده سالگی، حضانت به پدر می‌رسد. اما باز هم شرط «صلاحیت» در میان است. اگر پدر هم شرایط مناسبی نداشته باشد، کودک به مادر بازگردانده می‌شود یا تحت حمایت نهادهای حمایتی قرار گیرد. و بعد از پانزده سالگی، فرزند پسر اختیار دارد خودش انتخاب کند که با کدام‌یک از والدین زندگی کند. اگر هیچ‌کدام را نخواهد، تصمیم با دادگاه است.
حضانت فرزند پسر پس از عقد موقت با کیست؟
در مورد ازدواج موقت، قانون تفاوتی در اصل حضانت قائل نمی‌شود. یعنی حضانت فرزند پسر بعد از طلاق یا پایان ازدواج موقت دقیقاً طبق همان اصولی تعیین می‌شود که برای ازدواج دائم وجود دارد.
تا هفت سالگی، کودک نزد مادر می‌ماند؛ مگر آن که صلاحیت نداشته باشد. بعد از آن، حضانت به پدر منتقل می‌شود. این که ازدواج پدر و مادر دائمی بوده یا موقت، تأثیری بر این اصل حقوقی ندارد؛ آن‌چه اهمیت دارد، ثبت قانونی رابطه‌ی والدین و شناسنامه‌دار بودن کودک است.
حضانت فرزند پسر تا چند سالگی با پدر است؟
وقتی فرزند پسر به هفت سالگی رسید، قانون حضانت را به پدر می‌سپارد. این دوره از هفت تا پانزده سالگی ادامه دارد. در این دوران، پدر مسئول تمام نیازهای روزمره‌ی فرزند است: آموزش، تغذیه، مراقبت، حتی مسائل رفتاری.
اما اگر پدر به نوعی صلاحیت خود را از دست بدهد، برای مثال گرفتار مشکلات اخلاقی، مالی یا روانی شود، مادر یا بستگان می‌توانند با ارائه‌ی مستندات قانونی، درخواست سلب حضانت پدر را درخواست کنند. در چنین موقعیتی دادگاه شرایط را بررسی می‌کند و اگر خطر یا ناهنجاری تشخیص دهد، حضانت فرزند پسر بعد از طلاق را به مادر بدهد.
حضانت فرزند پسر تا چند سالگی با مادر است؟
مادر حضانت را تا پایان هفت سالگی برعهده دارد، البته با رعایت شرط صلاحیت. یعنی اگر شرایط مناسبی نداشته باشد (مثلاً درگیر اعتیاد باشد یا همسر جدیدش فرد خطرناکی باشد)، دادگاه می‌تواند حضانت را سلب کند.
یکی از باورهای اشتباهی بین عموم رایج است این است که ازدواج مجدد مادر، خودبه‌خود باعث از بین رفتن حق حضانت می‌شود. در حالی که امروز، تنها زمانی این اتفاق می‌افتد که دادگاه تأیید کند همسر جدید، برای کودک تهدید محسوب می‌شود. در غیر این‌صورت، مادر می‌تواند با وجود ازدواج مجدد هم حضانت را حفظ کند.
آیا حضانت فرزند بعد از فوت پدر با پدربزرگ است؟
در صورت فوت پدر، خیلی‌ها تصور می‌کنند حضانت به پدربزرگ (پدر پدر) می‌رسد. ولی قانون چیز دیگری می‌گوید. حضانت فرزند پسر بعد از طلاق یا فوت پدر، در مرحله‌ی اول به مادر واگذار می‌شود. اما نکته ظریفی این‌جا وجود دارد. پدربزرگ اگر زنده باشد، ولایت را در اختیار خواهد داشت. یعنی اگر مادر بخواهد کودک را برای تحصیل به خارج از کشور بفرستد یا تصمیمات مهمی درباره‌ی درمانش بگیرد، نیاز به اجازه‌ی ولی – یعنی پدربزرگ – دارد.
در صورتی‌که مادر هم فوت کرده یا شرایط نگهداری نداشته باشد، دادگاه بررسی می‌کند که چه کسی برای حضانت مناسب‌تر است؛ پدربزرگ، عمه، عمو یا حتی سازمان بهزیستی.
آیا فرزند پسر می‌تواند در زمان حضانت مادر درخواست دهد تا با پدر خود زندگی کند؟
فرض کنیم پسری شش‌ساله است و طبق قانون، با مادرش زندگی می‌کند. اگر خودش بخواهد با پدر زندگی کند، آیا می‌تواند درخواست دهد؟ واقعیت این است که تا قبل از پانزده‌سالگی، تصمیم نهایی با دادگاه است.
البته نظر کودک شنیده می‌شود، اما کافی نیست. اگر پسر شش‌ساله‌ای بگوید “می‌خواهم بروم پیش بابا”، دادگاه بررسی می‌کند که آیا این خواسته منطقی و به‌نفع او هست یا نه. اگر پاسخ منفی باشد، حتی با وجود خواسته‌ی کودک، حضانت تغییر نمی‌کند. ولی بعد از پانزده‌سالگی، وضعیت فرق دارد. از آن به بعد، فرزند پسر حق قانونی دارد خودش تصمیم بگیرد با کدام‌یک از والدین زندگی کند. این انتخاب، دیگر مشروط به بررسی دادگاه نیست، مگر در مواردی که احتمال سوءاستفاده یا خطر جانی برای فرزند وجود داشته باشد.
سوالات متداول
1. آیا پدر می‌تواند حضانت فرزند پسر زیر ۷ سال را بگیرد؟
فقط در صورتی که مادر صلاحیت نداشته باشد (مثلاً اعتیاد یا بیماری روانی داشته باشد)، دادگاه می‌تواند حضانت را به پدر واگذار کند.
۲. اگر پدر نفقه ندهد، حضانت از او گرفته می‌شود؟
خیر، نپرداختن نفقه باعث سلب حضانت نمی‌شود، ولی می‌تواند منجر به شکایت و حبس پدر شود.
۳. آیا مادر پس از ازدواج مجدد، حضانت فرزند پسر را از دست می‌دهد؟
نه لزوماً؛ تنها در صورتی که همسر جدید برای فرزند خطرناک باشد، دادگاه ممکن است حضانت را تغییر دهد.
۴. اگر فرزند پسر نخواهد با پدر زندگی کند، می‌تواند تصمیم بگیرد؟
بله، از ۱۵ سالگی به بعد، پسر می‌تواند به‌صورت قانونی انتخاب کند که با کدام والد زندگی کند.
سخن پایانی:
حضانت فرزند پسر بعد از طلاق، یک مسئولیت احساسی و تربیتی مهم است. کودک نه یک سند ملکی است، نه وسیله‌ی تسویه‌حساب والدین. او انسانی است که نیاز به آرامش، ثبات و عشق دارد. پس بیشتر همزمان که باید فرآیند‌های قانونی را با دقت طی کرد، به احساسات کودک نیز توجه شود.
والدینی که به جای کشیدن طناب جنگ بر سر فرزند، با هم گفت‌وگو می‌کنند و در تصمیم‌گیری حضانت منافع فرزند را اولویت قرار می‌دهند، آینده‌ی کودک را شیرین‌تر می‌کنند. البته اگر در این مسیر همکاری همسرتان را ندیدید یا احساس کردید نیاز به راهنمایی حقوقی دقیق و قابل اعتماد دارید، ما در کنار شما هستیم.
