چقدر با شکایت حقوقی سر و کار داشته‌اید! طبق قوانین، دعاوی مطروحه در دادگاه به دوسته تقسیم می‌شوند: دعاوی حقوقی و دعاوی کیفری. برای مطرح کردن هر دعوا فرد باید شکایت خود را در قالب فرم مخصوص به مرجع ذی صلاح تسلیم نماید. در صورتی که نوع دعوا حقوقی باشد، فرد باید با تنظیم دادخواست، شکایت حقوقی خود را به دادگاه ارائه نماید. در واقع شکایات حقوقی نوع خاصی از درخواست‌های رسیدگی به اختلافات در جامعه محسوب می‌شوند.
شکایت حقوقی به چه معناست؟
شکایت حقوقی نوعی طرح دعوا در دادگاه است که به منظور احقاق حق مطرح می‌شود. به طور ساده، هر زمان حقوق یک شخص (اعم از حقیقی یا حقوقی) توسط شخص دیگر (اعم از حقیقی یا حقوقی) ضایع گردد، فرد متضرر می‌تواند برای طلب حق قانونی خود، شکایت خود را به دادگاه، دادگاه صلح یا شورای حل اختلاف تسلیم کند. با طرح دعوا در دادگاه، دادگاه صلح یا شورای حل اختلاف (بسته به نوع دعوای مربوطه) ادعا و ادله طرفین مورد بررسی قرار می‌گیرد. در نهایت رای دادگاه صادر می‌شود.
شایان ذکر است شکایت حقوقی تنها برای طرح دعوای حقوقی تنظیم می‌شود. در دعوای حقوقی تنها حق خواهان دعوا توسط خوانده پایمال شده است؛ بر خلاف شکایت کیفری که با وقوع جرم و جنایت مطرح می‌گردد. در نتیجه رای نهایی شکایت حقوقی جبران خسارت خواهان دعوا است. در چنین شکایاتی بحث مجازات پیش کشیده نخواهد شد.
نحوه ثبت شکایت حقوقی
مطابق با ماده 48 قانون آیین دادرسی “شروع رسیدگی به دعوای حقوقی در دادگاه مستلزم تسلیم دادخواست است.”
تا پیش از این افراد برای ثبت شکایت حقوقی باید حضوراً به دادگاه صالح یا شعب مربوطه مراجعه می‌کردند. منتها با راه اندازی سامانه ثنا، هم‌اکنون ثبت شکایات حقوقی به صورت کاملا آنلاین انجام می‌شود. به این ترتیب که فرد می‌تواند بعد از ثبت نام در سامانه ثنا، به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه نماید. در نهایت شکایت خود را در قالب دادخواست ثبت کند. در نهایت این شکایت به دادگاه مربوطه ارجاع داده خواهد شد.
انواع شکایت حقوقی
به طور کلی شکایات حقوقی به دو دسته دعای حقوقی مالی و دعاوی حقوقی غیر مالی تقسیم بندی می‌شوند. تفاوت این دو گروه از انواع دعاوی حقوقی واضح است؛ تفاوت این دو سری از دعاوی در حق تضییع شده می‌باشد. در واقع در دعاوی مالی بر خلاف دعاوی غیر مالی، حقوق ضایع شده از فرد ارزش مالی دارد. با صرف نظر از این دو دسته بندی، در ادامه لیستی از رایج‌ترین دعاوی حقوقی مطروحه در دادگاه را ارائه کرده‌ایم:
- شکایت مطالبه وجه
- شکایت تخلیه ملک
- شکایت الزام به انجام تعهد
- شکایت ابطال قرارداد
- شکایت تقسیم ارث
- شکایت مطالبه خسارت
- شکایت رفع مزاحمت
- شکایت فسخ قرارداد
- شکایت مطالبه مهریه
- شکایت مطالبه نفقه
- شکایت طلاق
این موارد همگی دعوای حقوقی هستند؛ در این نوع دعاوی هیچ جرم و جنایتی رخ نداده است. در این اختلافات، خواهان تنها مدعی می‌شود، خوانده حق وی را تضییع نموده است.
مدارک لازم برای طرح شکایت حقوقی
همانطور که گفته شد، خواهان دعوا جهت طرح شکایات حقوقی در دفتر خدمات الکترونیک قضایی ملزم به تنظیم دادخواست است. منتها ثبت این شکایت مستلزم ارائه مدارک خاصی می‌باشد که در صورت عدم وجود یکی از آنها، شکایت مورد قبول واقع نخواهد شد. مدارک مورد نیاز جهت ثبت شکایت به نوع دعوا و دادگاه صالح مربوطه بستگی دارد. با این حال اغلب اوقات ارائه این مدارک الزامی است:
- شناسنامه
- کارت ملی
- فرم دادخواست
- دلایل و منضمات (قرارداد، صورتجلسه، رسید پرداخت، استشهادیه، فرم کارشناسی و …)
مراحل شکایت حقوقی
برای ثبت شکایت حقوقی و رسیدن به حق، خواهان دعوا باید مراحل مختلفی را سپری کند. جهت آشنایی با این مراحل ادامه مطلب را مطالعه بنمایید:
- ثبت نام در سامانه ثنا: در اولین قدم فرد باید با ثبت نام آنلاین در سامانه ثنا یک حساب کاربری برای خود ایجاد کند.
- تنظیم دادخواست در دفتر خدمات الکترونیک قضایی: در قدم بعدی، باید با در دست داشتن مدارک لازم به نزدیکترین دفتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه نموده تا با کمک کارشناسان دفتر، دادخواست تنظیم شود.
- ارسال شکایت به دادگاه صالح: بعد از تنظیم دادخواست، دفتر خدمات الکترونیک قضایی پروسه ارسال شکایت را به دادگاه صالح انجام می‌دهد.
- تعیین وقت رسیدگی: در این زمان فرد باید منتظر دریافت ابلاغیه بماند. این ابلاغیه تاریخ دقیق رسیدگی به شکایت را مشخص می‌کند.
- حضور در دادگاه: در تاریخ مقرر شده، طرفین (خواهان و خوانده) باید با در جلسه دادرسی حاضر شوند. هر دو طرف می‌توانند ادله و مدارک خود را به دادگاه ارائه کنند.
- صدور حکم: در نهایت با توجه به ادله و مدارک موجود، دادگاه رای خود را پیرامون پرونده صادر می‌نماید.
محل طرح شکایت حقوقی
همانطور که در مراحل شکایت حقوقی بدان اشاره کردیم، محل طرح شکایات حقوقی، دفتر خدمات الکترونیک قضایی است. در گذشته فرد برای طرح دعوا باید به دادگاه صالح مراجعه می‌کرد، اما هم‌اکنون با اینترنتی شدن درخواست‌ها کلیه شکایت در این دفاتر ثبت می‌شود.
هزینه شکایت حقوقی
شروع رسیدگی به شکایات حقوقی مستلزم پرداخت هزینه است. تنها زمانی دادگاه شکایت خواهان دعوای حقوقی را مورد بررسی قرار می‌دهد که هزینه آن پرداخت شده باشد. تعرفه شکایت حقوقی بسیار متغیر است. قیمت ثبت شکایت برای طرح دعوای حقوقی بیشتر از هر چیزی به نوع دعوا بستگی دارد. در دعاوی حقوقی مالی، هزینه شکایت به ارزش بهای خواسته وابسته است. در دعوای حقوقی غیرمالی تعرفه شکایت هر ساله تعیین می‌شود.
البته طبق قوانین در صورتی که فرد از پرداخت هزینه شکایت جهت طرح دعوای حقوقی ناتوان باشد، می‌تواند درخواست اعسار از هزینه دادرسی نماید. در صورت قبول دادگاه، شکایت خواهان دعوا بدون پرداخت هزینه انجام خواهد شد.
تفاوت‌های مهم بین شکایت حقوقی و شکایت کیفری
تفاوت‌های بارز و آشکاری میان شکایت کیفری و حقوقی وجود دارد. در جدول زیر به این تفاوت‌ها می‌پردازیم:
تفاوت شکایت حقوقی و شکایت کیفری | ||
پارامتر | شکایت حقوقی | شکایت کیفری |
عنصر جرم | Ï | P |
طرح دعوا | تنظیم دادخواست | تنظیم شکواییه |
مرجع صالح | دادگاه یا شورای حل اختلاف | دادسرا |
رای دادگاه | جبران خسارت | مجازات + جبران خسارت |
طرفین دعوا | خواهان و خوانده | شاکی و متشکی عنه |
هزینه دادرسی | á | â |
