توهین و فحاشی از موضوعاتی است که موجب از بین رفتن آبروی افراد و ایجاد زمینه برای درگیری و نزاع می‌شود. به همین دلیل در قانون مجازات اسلامی ماده 608 عنوان شده است، در صورتی که فرد یا افرادی به دیگری توهین کرده و الفاظ رکیک را به کار ببرند به مجازات توهین محکوم می‌شوند که تا 74 ضربه شلاق یا جریمه مالی خواهد بود.
مجازات توهین چیست؟
توهین به معنای نسبت دادن یک امر وهن‌آور به فرد دیگری است، به‌گونه‌ای که باعث کسر شان و خفیف شدن او شود. به‌طور کلی اگر اهانت به فرد حقیقی یا فرد حقوقی صورت گیرد، مجازات آن با یکدیگر تفاوت خواهد داشت. اگر توهین ساده باشد یعنی به افراد عادی و حقیقی صورت پذیرد، مشمول ماده 608 قانون مجازات اسلامی خواهد شد. اما اگر توهین مشدد باشد و به افراد حقوقی صورت پذیرد، مجازات توهین مشمول ماده 609 خواهد شد.
توهین و فحاشی در قانون مجازات اسلامی
در همۀ جوامع، جان، مال، ناموس و مهمتر از همه آبروی افراد برای قانون‌گذار اهمیت زیادی دارد. حال اگر به هر دلیلی فرد یا افرادی قصد داشته باشند با توهین و افترا به دیگری، او را بی‌آبرو کرده و جایگاه اجتماعی‌اش را به خطر بیندازند، قانون‌گذار با تعریف مجازاتی جلوی این کار را خواهد گرفت.
در قانون مجازات اسلامی، توهین به معنای خوار کردن، خوار شمردن و حقیر کردن فردی است. در جوامع اسلامی برای اهانت به دیگران مجازات سنگینی در نظر گرفته شده است. زیرا علاوه‌بر خُسران فردی باعث ایجاد فضای نامناسب در جامعه خواهد شد. همانطور که گفتیم در قانون مجازات اسلامی در مواد 608 و 609 جرم توهین به‌طور کامل تعریف شده و مجازات توهین به افراد حقیقی یا حقوقی تعیین گردیده است.
چه رفتارهایی توهین محسوب می‌شوند؟
به طور کلی مجازات توهین بر دو عنصر مادی و روانی جرم اشاره دارد. در عنصر مادی جرم، توهین به هر گونه رفتار مجرمانه اعم از فحاشی، هل دادن، اشاره با دست و چشم، ارسال پیامک، ایمیل، تلفن و… اشاره دارد. اما در عنصر روانی جرم به فعل و انفعالات ذهنی اشاره می‌شود که قبل از وقوع جرم یا در زمان آن روی می‌دهد. عنصر روانی در جرم توهین به سوءنیت فرد توهین‌کننده اشاره می‌کند که به عمل اهانت‌آمیز یا خفیف نمودن دیگران منجر می‌شود.
شرایط تحقق جرم توهین و فحاشی
در ماده 104 قانون مجازات اسلامی درباره جرم توهین و فحاشی تاکید شده است که این عمل مجرمانه قابل گذشت است. بدین معنا که اگر شاکی از عمل فرد توهین‌کننده شکایتی نداشته باشد یا رضایت بدهد، پیگیری و اجرای مجازات آن حکم متوقف می‌شود.
اما شرط مهمی که منجر به مجازات توهین می‌شود، تشخیص موهن بودن رفتار، گفتار یا عملی است که توسط توهین‌کننده به وقوع می‌پیوندد. عرف جامعه باید رفتار یا گفتاری را توهین‌آمیز بشناسند تا آن عمل جرم محسوب شود و مجازاتی را در پی داشته باشد. به‌عنوان مثال ممکن است کلماتی مانند “بد قیافه”، “داغون”، “بی‌کلاس”، “بی‌تریبت” و… در بین برخی از افراد یا جوامع توهین محسوب شوند، اما برخی از افراد آن را توهین محسوب نکرده و در ادبیات روزمره به کار ببرند. تشخیص اینکه عملی توهین محسوب می‌شود یا نه، برعهده حرف جامعه و قاضی اصلح است.
توهین مشدد چیست؟
قانون برای مجازات توهین بین افراد حقیقی و افراد حقوقی تمایز قائل شده است. اگر به فردی توهین شود که دارای مسئولیت رسمی است، مطابق ماده 609 مجازات اسلامی، تشدید جزا در نظر گرفته می‌شود. به همین دلیل به آن توهین مشدد گفته می‌شود. مطابق قانون، مجازات توهین به هریک از افراد و گروه‌های زیر جرایم متفاوتی دارد:
- توهین به رهبر قبلی و فعلی، از 6 ماه تا 2 سال حبس دارد. این نوع مجازات توهین، طبق ماده 514 قابل گذشت است؛
- مطابق ماده 609 قانون مجازات اسلامی، هر گونه توهین به کارکنان و مقامات دولتی در حین انجام وظیفه و با توجه به سمت و وهن صورت پذیرفته از 3 تا 6 ماه حبس یا 74 ضربه شلاغ یا از 50 هزار ریال تا یک میلیون ریال جزای نقدی دارد؛
- توهین به مقامات سیاسی خارجی مجازاتی بین 1 تا 3 ماه حبس دارد. البته در چنین شرایطی توهین باید علنی باشد و در کشور خارجی رفتار صورت‌گرفته توهین‌آمیز محسوب شود. طبق ماده 517 قانون مجازات اسلامی، فرد توهین‌شونده باید شکایت رسمی تنظیم کند تا فرد توهین‌کننده به مجازات توهین محکوم گردد؛
- مجازات توهین به مقدسات اسلام، انبیا، ائمه اطهار یا حضرت صدیقه طاهره (س) اگر مشمول حکم ساب النبی باشد، محکوم به اعدام است. اما در غیراین‌صورت حبسی از یک سال تا پنج سال خواهد داشت.
قذف و حد قذف چیست؟
الفاظ و اشاراتی که افراد در توهین به کار می‌برند، اثراتی مشابه‌ای ندارند. برخی از حرف‌ها یا رفتارها علاوه‌بر توهین، زمینه خدشه به شان و اعتبار یک فرد و اعضای خانواده‌اش را فراهم می‌آورند. در ماده 245 قانون مجازات اسلامی، اگر فردی زنا یا لواط را به فردی نسبت دهد به جای مجازات توهین برای او مجازات قذف اجرا خواهد شد و به جای 74 ضربه شلاقی که برای توهین در نظر گرفته می‌شود، 80 ضربه شلاق زده خواهد شد.
مقدار قذف به‌طور دقیق در قرآن تعیین شده است. به همین دلیل برای آن حد مشخص شده است. قذف نه‌تنها آبرو و حیثیت توهین‌شونده را مورد خدشه قرار می‌دهد، بلکه باعث شکسته شدن حرمت‌ها در جامعه خواهد شد.
مطلب مرتبط: جرم مزاحمت تلفنی و پیامکی
اثبات جرم توهین و فحاشی برای مجازات متهم
طبق ماده 106 قانون مجازات اسلامی، راهکارهای متعددی برای اثبات جرم توهین وجود دارد. قاضی برای صدور مجازات توهین به اقرار، شهادت، علم، قسامه و سوگند توجه می‌کند. اگر توهین‌شونده شاهدانی مبنی بر وهن به خود داشته باشد، اثبات جرم توهین چندان پیچیده نخواهد بود. اسناد مکتوبی مانند پیامک، متن ایمیل، تماس صوتی ضبط شده، ویدیو دوربین مداربسته و… نیز به اثبات جرم توهین و تکیل علم قاضی کمک خواهند کرد.
بیشتر بخوانید: منازعه در حقوق به چه معناست؟
سخن پایانی
توهین از اعمال مجرمانه‌ای است که نه‌تنها باعث دلخوری طرفین از یکدیکر و افزایش احتمال نزاع و درگیری می‌شود، بلکه در عرف جامعه نیز نکوهش شده و باعث خدشه به اخلاق اجتماعی می‌شود. از همین‌رو قانون‌گذار مجازات توهین و قذف را در موارد مختلفی در نظر گرفته است تا بدین شکل مانع گسترش این عمل مجرمانه در جامعه شوند. برای دریافت راهنمایی و شکایت در زمینه انواع وهن و فحاشی با وکلایی تماس بگیرید که در این زمینه دارای تجربه هستند.
