طبق قانون اساسی، خروج خانم متاهل از کشور نیازمند اجازه همسرش است. اما این موضوع استثنائات و البته شرایط خاص خود را دارد که متاسفانه عدم آگاهی از آن می‌تواند باعث بروز مشکلات مختلف برای زوجین شود. ما در این مقاله سعی داریم تا مروری بر قانون اجازه خروج از کشور همسر داشته و جنبه‌های مختلف آن را خدمت شما بیان کنیم. پس اگر شما هم با این چالش دست و پنجه نرم می‌کنید، این بخش را از دست ندهید.
زن در چه صورتی نیاز به اجازه خروج همسر دارد؟
بر اساس قوانین جمهوری اسلامی ایران، خروج زنان متأهل از کشور منوط به اجازه کتبی شوهر است. این موضوع در ماده 18 قانون گذرنامه صراحتاً آمده که برای صدور گذرنامه برای زنان شوهردار، رضایت کتبی همسر الزامی است. بنابراین، حتی اگر زن دارای گذرنامه باشد، برای هر بار خروج از کشور (خصوصاً سفرهای خارجی) نیاز به اجازه همسر دارد، مگر آنکه این اجازه قبلاً به‌صورت دائمی در قالب اجازه محضری، شرط ضمن عقد یا حکم دادگاه داده شده باشد.
نحوه اخذ اجازه خروج از کشور همسر
همانطور که گفتیم برای خروج قانونی زن متأهل از کشور، اخذ اجازه همسر به صورت رسمی ضروری است. این اجازه معمولاً از طریق ارائه رضایت‌نامه محضری صادر می‌شود که در دفاتر اسناد رسمی تنظیم می‌گردد. در این سند، مرد به طور کتبی رضایت خود را برای خروج همسرش از کشور اعلام می‌کند و می‌تواند آن را به‌صورت مقطعی (برای یک سفر مشخص) یا دائمی (برای همه سفرها) تنظیم کند.
در مواردی که مرد شخصاً نمی‌خواهد یا نمی‌تواند برای هر سفر جداگانه اجازه دهد، می‌تواند با مراجعه به دفاتر اسناد رسمی، اجازه‌نامه خروج از کشور با اعتبار نامحدود تنظیم کند تا زن بدون نیاز به مراجعه مجدد، امکان اخذ گذرنامه و خروج داشته باشد. در صورتی هم که مرد از دادن اجازه خودداری کند و زن دلایل موجهی برای سفر داشته باشد (مانند مسائل درمانی، تحصیلی، کاری یا موارد اضطراری)، می‌تواند با ارائه مستندات به دادگاه خانواده مراجعه کرده و با حکم قاضی مجوز خروج دریافت کند. در کنار این موارد، اگر در عقدنامه شرط ضمن عقد مبنی بر حق خروج زن از کشور بدون اجازه شوهر درج شده باشد، همان سند نیز به‌عنوان مجوز معتبر تلقی می‌شود و نیازی به رضایت مجدد نیست.
مدارک لازم برای پاسپورت خانم متأهل
برای دریافت گذرنامه، خانم‌های متأهل علاوه بر مدارک عمومی، نیاز به ارائه اجازه‌نامه رسمی از همسر دارند. این اجازه‌نامه باید به صورت محضری و از طریق دفاتر اسناد رسمی تنظیم شده باشد. اگر اجازه‌نامه کلی و دائمی از قبل موجود باشد، ارائه همان سند کافی است؛ اما در صورت نداشتن آن، همسر باید شخصاً به اداره گذرنامه مراجعه کرده و فرم مخصوص رضایت‌نامه را امضا کند.
مدارک دیگر شامل اصل و کپی شناسنامه و کارت ملی، سه قطعه عکس ۴×۶ با حجاب کامل و بدون آرایش، فیش واریزی مربوط به هزینه صدور گذرنامه، و تکمیل فرم درخواست است. در صورتی که شرط ضمن عقد برای خروج از کشور بدون اجازه همسر ثبت شده باشد، ارائه سند ازدواج و اشاره به آن شرط نیز می‌تواند جایگزین اجازه‌نامه شود.
آیا اجازه همسر برای تمدید پاسپورت لازم است؟
بله، طبق قانون جمهوری اسلامی ایران، برای تمدید گذرنامه نیز رضایت همسر لازم است، چون اصل صدور یا تمدید گذرنامه برای زن متأهل، منوط به اجازه کتبی شوهر می باشد. بنابراین، حتی اگر خانم پیش‌تر گذرنامه داشته باشد، برای تمدید آن هم باید اجازه‌نامه جدید ارائه داده یا اجازه‌نامه قبلی هنوز اعتبار داشته باشد. اگر همسر قبلاً رضایت‌نامه‌ای به‌صورت محضری و دائمی صادر کرده باشد، همان مدرک قابل استفاده بوده و نیازی به اجازه مجدد نخواهد بود.
زن در چه صورتی نیاز به اجازه خروج همسر ندارد؟
بر اساس قانون گذرنامه جمهوری اسلامی ایران، زن متأهل اصولاً برای خروج از کشور نیاز به رضایت همسر دارد، اما استثناهایی وجود دارد که در آن، زن بدون اجازه همسر هم می‌تواند از کشور خارج شود. مهم‌ترین مورد، وجود شرط ضمن عقد است. اگر هنگام ازدواج، شرط شده باشد که زن برای خروج از کشور نیازی به اجازه شوهر نداشته باشد، همین شرط قانونی و لازم‌الاجراست و دیگر نیازی به دریافت رضایت‌نامه نیست.
همچنین اگر زن حکم دادگاه مبنی بر ضرورت خروج از کشور را داشته باشد(مثلاً برای امور درمانی، تحصیلی یا شغلی که تأخیر در آن ممکن است آسیب‌زا باشد) با رأی قاضی می‌تواند بدون رضایت همسر مجوز بگیرد. علاوه بر این، اگر همسر به‌صورت محضری و دائمی رضایت خود را اعلام کرده باشد، زن می‌تواند در هر زمانی و بدون نیاز به اجازه مجدد، از کشور خارج شود. بنابراین، با آگاهی از این موارد قانونی، امکان مدیریت بهتر شرایط وجود دارد.
حدود اختیارات وکیل دادگستری در خصوص خروج زن متأهل از کشور
وکیل دادگستری، به تنهایی نمی‌تواند جایگزین رضایت همسرِ زن متأهل برای خروج از کشور شود. طبق قانون گذرنامه، تنها خودِ شوهر صلاحیت قانونی برای صدور رضایت‌نامه دارد، مگر آنکه او طی یک وکالت‌نامه رسمی و محضری، اختیار دادن اجازه خروج از کشور را به شخصی دیگر(از جمله وکیل دادگستری) واگذار کرده باشد. در این صورت، وکیل می‌تواند با استناد به آن وکالت‌نامه، اجازه خروج را به‌صورت رسمی ثبت کند.
البته حضور وکیل دادگستری در روندهای حقوقی و قضایی، مثل طرح دعوا برای دریافت مجوز خروج از کشور از طریق دادگاه، می‌تواند بسیار مؤثر و راهگشا باشد. وکیل با تسلط بر رویه‌های قانونی می‌تواند در مواقعی که شوهر به‌صورت ناموجه از صدور رضایت خودداری می‌کند، مسیر قانونی برای اخذ حکم خروج از کشور را پیگیری کند. بنابراین، گرچه وکیل نمی‌تواند رأساً مجوز خروج بدهد، اما در قالب نماینده قانونی زن، نقش مهمی در پیشبرد حقوق او ایفا می‌کند.
آیا در ازدواج موقت، زن برای خروج از کشور نیاز به اجازه شوهر دارد؟
در ازدواج موقت، برخلاف ازدواج دائم، زن برای خروج از کشور نیازی به اجازه مرد ندارد. قانون گذرنامه جمهوری اسلامی ایران، شرط کسب اجازه همسر را تنها برای زنان در ازدواج دائم الزامی دانسته و این الزام را به ازدواج موقت تعمیم نداده است. بنابراین، زن در عقد موقت می‌تواند بدون نیاز به رضایت مرد، برای دریافت یا تمدید گذرنامه اقدام کرده و از کشور خارج شود.
با این حال، اگر در متن عقد موقت شرطی مبنی بر محدودیت خروج از کشور برای زن درج شده و زن آن را پذیرفته باشد، از نظر حقوقی ممکن است تبعاتی ایجاد شود؛ هرچند این شرط مانع صدور گذرنامه نخواهد شد. در مجموع، اصل بر آزادی زن در ازدواج موقت برای خروج از کشور است، مگر آنکه توافقی خاص میان طرفین وجود داشته باشد.
پیشنهاد مطالعه: جرم پولشویی و مجازات آن
سوالات متداول
۱. آیا زن متأهل برای گرفتن پاسپورت نیاز به اجازه همسر دارد؟
بله، طبق قانون، صدور گذرنامه برای زن متأهل منوط به رضایت کتبی شوهر است.
۲. در چه شرایطی زن می‌تواند بدون اجازه همسر از کشور خارج شود؟
در صورت داشتن شرط ضمن عقد، رضایت‌نامه دائمی محضری یا حکم دادگاه، نیازی به اجازه همسر نیست.
۳. آیا وکیل دادگستری می‌تواند مجوز خروج زن را صادر کند؟
خیر، مگر اینکه از طرف شوهر وکالت رسمی برای این موضوع داشته باشد.
۴. آیا زن در ازدواج موقت برای خروج از کشور نیاز به اجازه مرد دارد؟
خیر، قانون تنها در ازدواج دائم اجازه شوهر را الزامی دانسته است.
سخن آخر:
در شرایطی امکان الزام زوج به ارایه مجوز خروج از کشور برای زوجه وجود دارد که میتوانید با استفاده از وکلای موسسه به حقوق قانونی خودتان برسید.
