تضعیف و از بین رفتن دوام پیوند ازدواج میان زوجین یا بروز ناسازگاری و تنش و موارد دیگری جز اینها اغلب زمینه جدایی را ایجاد می‌کند. امروزه طلاق یکی از مطرح‌ترین دعاوی در دادگاه‌ها و نزد مراجع قضایی محسوب میشود که مسیر قانونی و شرایط حقوقی خاص خود را دارد. طلاق را به عنوان آخرین راه‌حل برای رفع مشکلات بین زوجین به شمار می‌آورند که تغییراتی را در حقوق و وظایف و تکالیف زوج و زوجه نسبت به هم به وجود می‌آورد.
طلاق انواع مختلفی دارد و موقعیت‌ها و شرایط مختلف بین زوجین بنا بر قوانین مربوطه، شیوه طلاق را رقم می‌زند. یکی از انواع طلاق، طلاق غیابی است که شرایط زمینه‌ساز آن نسبت به دیگر انواع طلاق کمی متفاوت است و صدور حکم آن نیز از معیارهای خاص خود تبعیت می‌کند. در این مطلب، با طلاق غیابی آشنا می‌شویم و درباره شرایط و مفاهیم آن می‌خوانیم.
طلاق غیابی چیست؟
طلاق غیابی یکی از انواع احکام غیابی در نظام قضایی به شمار می‌رود؛ برای آشنایی با طلاق غیابی و مفاهیم و شرایط آن شاید بهتر باشد نخست با حکم غیابی آشنا بشویم. چنان‌که از نام این حکم مشخص است حکم غیابی زمانی صادر میشود که خوانده یا کسی که دادخواستی علیه او تنظیم شده است، ابلاغیه زمان رسیدگی دادگاه را دریافت نکرده یا در دادگاه حاضر نشود.
در این شرایط از نظر قضایی و بنا بر ماده 68 آیین دادرسی مدنی ابلاغیه جلسه دادگاه به او ارائه نشده و خوانده از برگزاری جلسه دادگاه و اتهام علیه خود و دلایل آن اطلاع ندارد. غیبت متهم یا خوانده در دادگاه باید حتما دلایل جدی و محکمه‌پسند داشته باشد.
در طلاق غیابی نیز یکی از شرایط اصلی عدم حضور یکی از طرفین ازدواج زن یا مرد در مراحل دادرسی است. پس از صدور حکم طلاق غیابی، به مدت 20 روز برای خوانده یا متهم فرصت واخواهی وجود دارد که طی این زمان می‌تواند با مراجعه به دادگاه درباره حکم فرجام‌خواهی کند.
شرایط طلاق غیابی
مطابق با ماده ۱۱۳۰ قانون مدنی، اگر دوام ازدواج و زوجیت باعث عسر و حرج (هر گونه سختی و دشواری که زندگی مشترک را برای زوجه خارج از تحمل بسازد) بشود، می‌توان با مراجعه به دادگاه درخواست طلاق کرد. در صورت اثبات عسر و حرج، دادگاه می‌تواند زوج را مجبور به طلاق بکند و اگر شرایط اجبار نباشد زن به اذن قاضی طلاق داده میشود. خواهان باید نخست شرایط عسر و حرج را به دادگاه ارائه کند. از جمله مصادیق عسر و حرج در طلاق غیابی عبارت است از:
- ترک زندگی خانوادگی در مدت مشخص: اگر یکی از زوجین بدون هیچ عذر موجهی به مدت دست‌کم 6 ماه متوالی یا 9 ماه متناوب طی یک سال زندگی خود را ترک کند.
- مفقود الاثر بودن یکی از زوجین: عدم حضور یکی از زوجین به مدت 4 سال به‌طوری که هیچ اثری از او موجود نباشد.
- ابتلای یکی از زوجین به بیماری روحی روانی یا بیمای لاعلاج.
- محکومیت یکی از زوجین به 5 سال حبس و بیشتر.
- ابتلای یکی از زوجین به مواد مخدر و مشروبات الکلی به طوری که در زندگی خانوادگی خلل ایجاد کند.
- ضرب و شتم یکی از زوجین به‌طوری که خارج از تحمل او باشد.
مراحل و مدارک ثبت طلاق غیابی
برای ثبت درخواست طلاق غیابی، خواهان باید ابتدا با مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی دادخواست خود را ثبت کند. اگر درخواست دهنده زن باشد، باید مصادیق و شرایط درخواستش محرز شود و چنانچه درخواست‌دهنده مرد باشد، باید بر توانایی خود جهت تامین حقوق مالی زن تضمین ارائه کند. همچنین مدارک لازم برای طلاق غیابی عبارت‌اند از:
- سند ازدواج رسمی یا رونوشت آن
- اصل شناسنامه
- اصل کارت ملی
طلاق غیابی از طرف زن چقدر طول میکشد؟
به طور کلی سیر مراحل اداری و قضایی طلاق غیابی نسبت به دیگر انواع طلاق، به زمان بیشتری نیاز دارد و چنانچه از طرف زن درخواست بشود، طولانی‌تر است. بنا بر بندهای 8 و 11 عقدنامه، ترک منزل به مدت 6 ماه بدون هیچ دلیل محکمه پسند، از موجبات طلاق و نیز طلاق غیابی است. چنانچه زوج شروط عقد را امضا کرده باشد و در دادگاه حاضر نشود، دادگاه طلاق غیابی صادر خواهد کرد.
همچنین اگر زوجه از طرف زوج وکالت داشته باشد و این مورد در عقدنامه ذکر شده و به امضای مرد رسیده باشد، طلاق غیابی صادر میشود. همچنین زوجه برای اثبات دلایل محکمه پسند خود مبنی بر عدم حضور زوج در محل زندگی، باید در سه نوبت به فاصله یک ماه، در جراید محلی یا روزنامه‌های کثیرالانتشار آگهی و اعلان مبنی بر مفقودالاثر بودن مرد چاپ کند.
با گذشت یک سال از انتشار اولین آگهی و عدم اطلاع از زوج و شهادت شاهدان، دادگاه با صدورحکم به فوت فرضی زن را غیابا طلاق می‌دهد. به این ترتیب می‌توان مدت‌زمان لازم برای صدور حکم طلاق غیابی را بیش از یک سال در نظر گرفت.
طلاق غیابی از طرف مرد چگونه است؟
طبق ماده 1133 قانون مدنی، حق طلاق در اختیار مرد است و اگر مردی به طرفیت همسر خود درخواست طلاق بدهد، در صورت حضور یا عدم حضور زوجه در دادگاه حکم طلاق صادر خواهد شد. ثبت حکم طلاق نیز به پرداخت حقوق مالی همسر اعم از مهریه، اجرت المثل ایام زوجیت، نفقه ایام عده و نفقه معوقه و تصنیف اموال مندرج در عقدنامه بستگی دارد.
بعد از صدور حکم طلاق غیابی، خوانده تا 20 روز بعد فرصت دارد تا اعلام واخواهی و درخواست بررسی مجدد پرونده را ارائه کند.
حضانت فرزند در طلاق غیابی
یکی از مهم‌ترین مسائل در طلاق غیابی، تعیین تکلیف حضانت فرزندان مشترک است. قانون مدنی ایران، حق حضانت را برای هر دو والد به رسمیت می‌شناسد، اما در شرایط طلاق غیابی، با توجه به عدم حضور یکی از والدین، تصمیم‌گیری در این مورد حساس‌تر است.
روال قانونی: در طلاق غیابی، دادگاه علاوه بر بررسی درخواست طلاق، باید در مورد حضانت فرزندان نیز تعیین تکلیف کند.
▪️اگر مادر حضانت فرزند را درخواست کند و بتواند ثابت کند که پدر غایب است و امکان دسترسی به او وجود ندارد، دادگاه می‌تواند به طور موقت یا دائم حضانت را به مادر واگذار کند. این تصمیم بر اساس مصلحت کودک و شرایط هر دو والد (حاضر و غایب) اتخاذ میشود.
▪️ در صورت پیدا شدن پدر غایب، او حق دارد برای تغییر رأی دادگاه در مورد حضانت اقدام کند. دادگاه مجدداً شرایط هر دو طرف را بررسی کرده و بر اساس منافع کودک، تصمیم نهایی را اتخاذ می‌کند.
تأمین نفقه: حتی اگر حضانت به یکی از والدین واگذار شود، والدین غایب موظف به پرداخت نفقه فرزند هستند. در صورت عدم پرداخت، فرد حاضر می‌تواند از طریق دادگاه، اقدام به مطالبه نفقه کند.
شرایط درخواست طلاق غیابی برای افراد مقیم خارج از کشور
افراد مقیم خارج از کشور نیز می‌توانند در صورت عدم دسترسی به همسر خود، برای طلاق غیابی در ایران اقدام کنند. شرایط و مراحل این کار به شرح زیر است:
ارائه وکالت‌نامه: فرد مقیم خارج از کشور باید یک وکیل معتبر در ایران را برای انجام مراحل حقوقی طلاق غیابی معرفی کند. این وکالت‌نامه باید به صورت رسمی و با تأیید سفارت یا کنسولگری جمهوری اسلامی ایران در کشور محل اقامت فرد تنظیم شود.
ثبت دادخواست در دادگاه خانواده: وکیل با مراجعه به دادگاه خانواده، دادخواست طلاق غیابی را ثبت می‌کند. در دادخواست باید دلایل غیبت و عدم دسترسی به طرف مقابل به دقت شرح داده شود.
ابلاغ دادخواست: دادگاه باید به هر طریقی که ممکن است، دادخواست را به طرف غایب ابلاغ کند. این ابلاغ ممکن است از طریق ارسال به آخرین آدرس مشخص، انتشار آگهی در روزنامه‌های کثیرالانتشار یا سایر روش‌های قانونی انجام شود.
ابطال رأی طلاق غیابی در چه صورت امکان‌پذیر است؟
رأی صادره در طلاق غیابی قابل ابطال است، اما تنها در شرایط خاصی این امر امکان‌پذیر است.
اعتراض به حکم: طرف غایب پس از اطلاع از رأی طلاق غیابی، می‌تواند در مهلت قانونی به آن اعتراض کند. مهلت اعتراض برای افراد مقیم ایران ۲۰ روز و برای افراد مقیم خارج از کشور دو ماه از تاریخ ابلاغ رأی است.
ارائه دلایل موجه: طرف معترض باید دلایل موجهی برای عدم حضور خود در دادگاه ارائه دهد، مانند بیماری، حبس یا عدم ابلاغ صحیح دادخواست.
بررسی مجدد توسط دادگاه: در صورت پذیرش اعتراض، دادگاه مجدداً پرونده را بررسی کرده و در صورت اثبات ادعای طرف غایب، رأی قبلی را باطل و مجدداً اقدام به رسیدگی می‌کند.
آیا امکان ثبت نشدن طلاق غیابی در شناسنامه وجود دارد؟
طبق قانون، پس از صدور حکم قطعی طلاق غیابی، این طلاق باید در شناسنامه طرفین ثبت شود. عدم ثبت این واقعه در شناسنامه، از نظر قانونی پذیرفته نیست و می‌تواند عواقب حقوقی داشته باشد.
ثبت در شناسنامه: پس از قطعیت حکم طلاق غیابی، دادگاه به دفتر ثبت ازدواج و طلاق دستور می‌دهد که طلاق را در شناسنامه زن و مرد ثبت کند.
عدم مراجعه طرف غایب: اگر طرف غایب برای ثبت طلاق مراجعه نکند، فرد حاضر می‌تواند با ارائه حکم دادگاه، به تنهایی اقدام به ثبت آن کند.
مراحل ثبت طلاق غیابی در شناسنامه
مراحل ثبت طلاق غیابی در شناسنامه پس از قطعی شدن حکم دادگاه به شرح زیر است:
اخذ گواهی عدم اعتراض: پس از گذشت مهلت قانونی اعتراض به حکم طلاق، فرد حاضر می‌تواند با مراجعه به دادگاه، گواهی عدم اعتراض را دریافت کند.
مراجعه به دفتر ثبت طلاق: فرد حاضر با همراه داشتن حکم قطعی دادگاه و گواهی عدم اعتراض، به دفتر ثبت ازدواج و طلاق مراجعه می‌کند.
ثبت طلاق: دفتردار، پس از بررسی مدارک، طلاق را در شناسنامه هر دو طرف ثبت می‌کند.
اگر پس از صدور حکم طلاق غیابی، طرف غایب پیدا شود و بخواهد اعتراض کند، چه کاری باید انجام دهد؟
اگر پس از صدور حکم طلاق غیابی، طرف غایب پیدا شود و بخواهد اعتراض کند، باید مراحل زیر را طی کند:
مراجعه به دادگاه و ارائه دادخواست اعاده دادرسی: فرد غایب باید با مراجعه به دادگاه، دادخواست اعاده دادرسی را مطرح کند.
اثبات غیبت موجه: فرد غایب باید بتواند با ارائه مدارک و شواهد، ثابت کند که غیبت او در جلسات دادگاه موجه بوده است (مثلاً در زندان بوده یا به دلیل بیماری شدید بستری بوده است).
بررسی مجدد پرونده: در صورت پذیرش دادخواست، دادگاه مجدداً به پرونده رسیدگی می‌کند. اگر دادگاه دلایل غیبت را موجه تشخیص دهد، حکم قبلی را باطل و فرصت دفاع را به فرد غایب می‌دهد.
به دلیل پیچیدگی‌های حقوقی، در تمامی مراحل طلاق غیابی و حضانت فرزند، مشورت با یک وکیل متخصص در امور خانواده اکیداً توصیه میشود.
سوالات متداول
پرداخت مهریه در طلاق غیابی:
برای تغییر این متن بر روی دکمه ویرایش کلیک کنید. لورم ایپسوم متن ساختگی با تولید سادگی نامفهوم از صنعت چاپ و با استفاده از طراحان گرافیک است.
نقش وکیل در طلاق غیابی:
از آنجا که طلاق غیابی روندی متفاوت با سایر انواع طلاق دارد، داشتن وکیل در پیگیری روند پرونده بسیار موثر خواهد بود. در این نوع طلاق، آشنایی با شرایط و قوانین برای تنظیم دادخواست اهمیت زیادی دارد که این مهم با حضور یک وکیل حقوقی میسر میشود. وجود وکیل برای تهیه و ثبت دادخواست و انتخاب دلایل محکمه پسند جهت ثبت درخواست طلاق غیابی ضروری است.
مدت عده طلاق غیابی:
در این نوع از طلاق، مدت عده زن بنا بر شرایط موجود در پرونده متفاوت است. اگر دادگاه با حکم موت فرضی خوانده طلاق غیابی را صادرکرده باشد، زوجه باید عده وفات، 4 ماه و ده روز، را نگه دارد؛ چنانچه دادگاه بر اساس شرایط دادخواست و شواهد پرونده حکم طلاق غیابی را صادر کرده باشد، زن باید عده طلاق فسخ نکاح، 3 طهر، را نگه دارد.
سخن پایانی:
چنان‌که گفته شد، طلاق غیابی یکی از انواع طلاق محسوب میشود که در غیاب و عدم حضور خوانده صادر میشود. غیاب خوانده یا متهم در دادگاه باید دلیل موجه داشته باشد. حکم طلاق غیابی پس از صدور، تا 20 روز فرصت واخواهی دارد.
