حضانت بچه یکی از حساس‌ترین و پیچیده‌ترین مسائل در پرونده‌های خانوادگی است که اغلب پس از جدایی یا طلاق والدین مطرح می‌شود. این موضوع نه تنها ابعاد حقوقی، بلکه جنبه‌های عاطفی و روانی عمیقی نیز دارد. والدینی که به دنبال گرفتن حق حضانت فرزند خود هستند، معمولاً با سوالات زیادی مواجه می‌شوند، از جمله اینکه برای گرفتن حضانت بچه به کجا مراجعه کنیم؟ و چه مدارکی لازم است؟ در این مقاله، به صورت کامل و به زبان ساده به این سوالات پاسخ می‌دهیم و شما را با تمام مراحل قانونی آشنا می‌کنیم.
حضانت چیست؟
حضانت به معنای نگهداری و تربیت کودک است. این حق و تکلیف به صورت قانونی به عهده پدر و مادر قرار دارد و شامل نگهداری فیزیکی، آموزش، تربیت اخلاقی و فراهم کردن تمامی نیازهای اساسی کودک می‌شود. این حق با ولایت قهری که به معنای اختیار قانونی بر اموال و امور مالی کودک است، تفاوت دارد.
قوانین اولیه حضانت در ایران
قوانین حضانت در ایران بر اساس سن کودک متفاوت است. طبق ماده ۱۱۶۹ قانون مدنی:
- تا ۷ سالگی: حضانت بچه تا ۷ سالگی با مادر است، مگر اینکه صلاحیت او برای نگهداری از کودک احراز نشود.
- بعد از ۷ سالگی: حضانت بچه بعد از ۷ سالگی به صورت قانونی به پدر تعلق می‌گیرد.
- بعد از ۹ سالگی برای دختر و ۱۵ سالگی برای پسر: با توجه به مصلحت کودک و نظر قاضی، حق حضانت به کودکی که به سن تمییز رسیده است، داده می‌شود تا خود انتخاب کند که با کدام یک از والدین زندگی کند.
نکته مهم: این قوانین کلی هستند و در عمل، دادگاه با توجه به “مصلحت کودک”، می‌تواند تصمیم دیگری بگیرد.
برای گرفتن حضانت بچه به کجا مراجعه کنیم؟
برای پیگیری پرونده حضانت، باید به صورت قانونی اقدام کنید. مرجع اصلی برای رسیدگی به پرونده‌های حضانت، دادگاه خانواده است.
مراحل و مراجع لازم:
- دفاتر خدمات الکترونیک قضایی:
- اولین قدم برای هر اقدام حقوقی، ثبت دادخواست است. شما باید به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه کرده و دادخواست حضانت فرزند را ثبت کنید.
- در این دادخواست باید دلایل خود را برای درخواست حضانت، مدارک و شواهد لازم را ارائه دهید.
- این دفاتر دادخواست شما را به دادگاه خانواده صالح ارجاع می‌دهند.
- دادگاه خانواده:
- دادگاه خانواده با دریافت دادخواست شما، اقدام به تشکیل پرونده و تعیین وقت رسیدگی می‌کند.
- در جلسات دادگاه، قاضی به صحبت‌های هر دو طرف (پدر و مادر)، شهود و کارشناسان گوش می‌دهد.
- کلانتری و مددکاری اجتماعی:
- در برخی موارد، قاضی برای تعیین وضعیت و مصلحت کودک، دستور تحقیق محلی یا ارجاع پرونده به مددکاری اجتماعی را صادر می‌کند. مددکار اجتماعی با بررسی شرایط زندگی هر دو والد و وضعیت روحی و جسمی کودک، گزارشی تهیه کرده و به دادگاه ارائه می‌دهد.
مدارک لازم برای درخواست حضانت
برای اینکه دادخواست شما قوی‌تر باشد و شانس موفقیت خود را افزایش دهید، باید مدارک و شواهد لازم را جمع‌آوری و به دادگاه ارائه کنید.
- مدارک هویتی: اصل شناسنامه و کارت ملی پدر و مادر.
- سند ازدواج و طلاق (در صورت وجود): برای احراز رابطه زوجیت و وضعیت فعلی.
- مدارک مربوط به صلاحیت والدین: این مدارک می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- گواهی عدم سوء پیشینه کیفری.
- مدارک پزشکی که نشان‌دهنده سلامت روانی و جسمی والد است.
- مدارک مالی و شغلی که نشان‌دهنده توانایی مالی برای تامین هزینه‌های کودک است.
- گزارش مددکاری اجتماعی یا کارشناسی: اگر پرونده به مددکاری ارجاع شده باشد، گزارش آنها بسیار مهم است.
- شهادت شهود: شهادت دوستان، اقوام یا همسایگان در مورد شرایط زندگی و صلاحیت شما می‌تواند به قاضی کمک کند.
موارد سلب حضانت از والدین
در برخی موارد، ممکن است یکی از والدین حتی اگر قانوناً حق حضانت را داشته باشد، صلاحیت نگهداری از کودک را از دست بدهد. این موارد شامل:
- اعتیاد شدید به مواد مخدر یا الکل: اعتیاد یکی از دلایل اصلی برای سلب حضانت پدر یا مادر است.
- بیماری‌های روانی شدید و خطرناک: بیماری‌هایی که نگهداری از کودک را به خطر می‌اندازند.
- فساد اخلاقی و انحرافات: اگر یکی از والدین مرتکب فساد اخلاقی شود که برای تربیت کودک مضر باشد.
- سلب حضانت در صورت ازدواج مجدد مادر: در گذشته، ازدواج مجدد مادر باعث سلب حضانت می‌شد، اما با اصلاح قوانین، اکنون قاضی با توجه به مصلحت کودک تصمیم می‌گیرد.
حق ملاقات با فرزند چگونه است؟
حق ملاقات با فرزند یکی از حقوق اساسی والدین است و حتی اگر حق حضانت به یکی از طرفین داده شود، والد دیگر حق ملاقات با فرزند خود را دارد. تعیین زمان و مکان ملاقات معمولاً در دادگاه مشخص می‌شود.
- دادخواست ملاقات با فرزند: برای دریافت این حق نیز باید به دفاتر خدمات قضایی و سپس دادگاه خانواده مراجعه کنید.
جمع بندی: اهمیت مشاوره حقوقی
گرفتن حضانت بچه یک فرآیند پیچیده و زمان‌بر است. در حالی که این مقاله یک راهنمای کلی ارائه می‌دهد، بهتر است برای پیگیری پرونده خود حتماً با یک وکیل متخصص حضانت مشورت کنید. وکیل با دانش و تجربه خود می‌تواند به شما در جمع‌آوری مدارک، تنظیم دادخواست و دفاع موثر در دادگاه کمک کند. به یاد داشته باشید که در تمامی مراحل، مصلحت کودک از هر چیز دیگری مهم‌تر است و تصمیم نهایی دادگاه بر اساس همین اصل اتخاذ می‌شود.
